Sodoma en de monniken

Het verbaast me altijd weer dat er 's ochtends nog een gaatje blijkt te zijn voor het ontbijt, ook als je de avond ervoor flink hebt gegeten. Gelukkig bestaat het ontbijt in San Giovanni d'Asso niet uit gerechten met truffel, dat zou wellicht toch een beetje teveel van het goede zijn, zelfs voor ons.

Wel lekkere huisgemaakte taart en cake bij het ontbijt en een prima cappuccino.

Nadat we afscheid hebben genomen van de aardige dame die het hotel runt gaan we via een fotogenieke route naar de Abazzia di Monte Oliveto Maggiore. De abdij zelf ligt ook zeker niet verkeerd, te midden van een bos bestaande uit cypressen, pijnbomen en eiken. Bij de abdij aangekomen parkeren we op de parkeerplaats (betaald; want waarschijnlijk gerund door de gemeente, toegang tot de abdij zelf is echter gratis) en lopen via een cypressenlaan naar de ingang van het klooster. 

Aan onze rechter hand zien we een soort groot, ommuurd, zwembad liggen. De monniken hebben blijkbaar hun eigen zwembad. Het slechte nieuws voor hen is dat het onderhouden lijkt te worden door Donati Piscine, de mede eigenaar en zembad leverancier / onderhoudsbedrijf van het zwembad in ons condominium. Het water ziet er in ieder geval net zo groen en vol algen en dode beesten uit als het zwembad in ons complex: "Deze jungle experience wordt mede mogelijk gemaakt door Donati Piscini, San Rufino, Lari."

De toegang tot het complex is afgeschermd door een hefbrug en een toren met een toegangspoort die is versierd met een schitterend terracotta tafereel uit de school van Luca en Andrea della Robbia. Wellicht ben ik een beetje bevooroordeeld want ik ben een enorme fan van de terracotta taferelen en beelden die de broers en hun leerlingen maakten.

Toegangspoort met terracotta tafereel van de della Robia's

Ook de achterkant van de poort is versierd met een terracotta paneel.

Achterzijde poort met terracotta paneel

Voor de abdij staat een wit beeld van Benedictus dat duidelijk van latere datum is. Ik vind het persoonlijk een beetje detoneren bij de rest van het complex. Als je zulke mooie terracotta figuren hebt ga je toch niet zo iets neerzetten...

Abazzia di Monte Oliveto Maggiore

De binnenkant van het abdij is echter heel mooi en wat de abdij des te interessanter maakt is dat het complex nog steeds in gebruik is. Zo af en toe zien we dan ook een monnik "in het wild" rondlopen en in de eetzaal (refectory) zijn de tafels al gedekt voor de lunch. Een monnik is bezig de laatste voorbereidingen te treffen. Ik vermoed dat ze een soort soep en pasta krijgen, als ik tenminste op de etensgeuren af ga. 

Kloostergang met meesterwerken van Sodoma en Luca Signorelli 

Met name de kloostergang (chiostro) die tegenwoordig gelukkig met glazen ramen is afgeschermd, is een artistieke belevenis. De muren zijn hier volledig bedekt met scenes uit het leven van Benedetto (Benedictus) di Tolomei van de hand van Luca Signorelli en Sodoma (Antonio Bazzi). Ondanks dat de fresco's eind 15e tot begin 16e eeuw zijn aangebracht zijn ze zo helder en levendig van kleur dat het lijkt om de kunstenaars pas onlangs zijn vertrokken.

Het enige dat de periode van schilderen verraadt is de kleding van diverse van de afgebeelde edelen en burgers. Kunstenaars schilderden namelijk in die tijd namelijk figuren doorgaans zoals ze ze om zich heen zagen en gaven hun objecten dus de kleding uit hun eigen tijd, ook als ze scenes afbeeldden die zich in eerdere perioden afspeelden.

Zo doen sommige van de figuren heel sterk aan Dante denken.

[foto's invoegen met "eigentijdse" kleding]

Sodoma nam de monniken die hem inhuurden om hun abdij te beschilderen soms ook, vrij letterlijk, bij de neus. Dit is onder meer zichtbaar in de grottesken die hij tussen de scenes schilderden en waar soms de meest bizarre figuren in voorkomen en soms zelfs ronduit schandelijke afbeeldingen. Waarschijnlijk geheel terecht ging hij er vanuit dat de monniken tussen al die prachtige scenes en grote figuren uit de verhalen over het leven van Benedictus toch niet op de kleine versieringen er tussen zouden letten. In één scene nam hij een verwijzing op naar het feit dat het nu toch wel tijd werd dat de monniken hem zouden gaan betalen voor het al geleverde werk en heeft hij de neus van de monnik die hem nog niet betaald heeft duidelijk heel erg fors en lang gemaakt.

[foto invoegen]

"Herders"hond met halsband met nagels

De fresco's zitten ook vol met gedetailleerde verwijzingen naar het dagelijks leven. Zo draagt de hond van een herder in één van de scenes waar Benedictus een aantal van zijn bewonderaars toespreekt een halband met stalen nagels. Deze scene speelt zich af in Umbrië waar in de tijd dat de fresco's werden geschilderd veel wolven rondzwierven. De wolven vielen als eerste de honden aan door ze de strot af te bijten zodat deze geen alarm konden slaan. Dat was de reden dat de honden die de kudde moesten bewaken dit soort halsbanden droegen. Dat maakte het toch een stuk minder aantrekkelijk voor de wolven om de hond "naar de strot te vliegen".

Detail met hondje

 

Sowieso waren de monniken en/of de kunstenaars blijkbaar liefhebbers van dieren want regelmatig zijn er honden, katten en dassen of andere dieren afgebeeld in de scenes. Wie ook verantwoordelijk was voor de afgebeelde dieren, de huidige monniken stellen het meenemen van dieren in het complex in ieder geval niet op prijs getuige bordjes bij de ingang.

Vechten als kat en hond

[foto van dassen en vechtende hond en kat]

Op één van de scenes heeft Sodoma ook een duidelijke verwijzing opgenomen naar Luca Signorelli, die ook verantwoordelijk was voor een deel van de fresco's, namelijk in de vorm van een jongeling in een wel zeer herkenbare pose voor werken van Signorelli.

Verwijzing naar Luca Signorelli

Een scene die ik zelf bijzonder vond is de scene waarin Benedictus in een droom verschijnt aan twee slapende monniken en hen opdracht geeft om een klooster in zijn naam te bouwen. Buiten het feit dat dit nou niet echt getuigd van de deemoedigheid waar dit soort ordes om bekend staan, geeft het fresco een paar aardige inkijkjes in het leven van de monniken.

Benedictus verschijnt in een droom aan twee monniken

De twee monniken slapen in één bed. Blijkbaar dromen ze ook synchroon. De houten klompen (waarschijnlijk patijnen, een soort overschoenen) liggen naast het bed. Aan een spijker hangt een sleutel. Is dit de sleutel van de toekomstige abdij? 

Benedictus "zweeft" als het ware boven het bed en houdt een schaalmodel van het huidige klooster omhoog terwijl hij er met zijn vinger naar wijst. "Zo moet het eruit gaan zien" lijkt hij te zeggen. Dat ze niet denken dat ze hem met een klein kerkje kunnen afschepen.

In een ander fragment van hetzelde fresco zien we ambachtslui aan het werk om de abdij te bouwen. Een metselaar legt de stenen met een troffel in zijn hand en twee mannen zijn bezig met hellebaarden in een soort specie te roeren. Een monnik houdt toezicht en een andere monnik controleert met een soort loodlijn of het muurtje wel recht staat.

[foto van (details uit) het fresco waarin Benedictus opdracht geeft om de abdij te bouwen]

Een laatste scene die het vermelden waard is, is die waar een aantal monniken probeert om Benedetto te vergiftigen. Weliswaar hadden veel volgers zich enthousiast aangesloten bij de orde, maar uiteindelijk vonden ze dat de regels die Benedictus had bedacht hen toch wel erg veel beperkingen oplegden. Een groep monniken (verwende adellijke jongelingen) wilde daarom eigenlijk wel van hem af. Ze vergiftigden zijn wijn. Benedictus zegende echter de wijn en het brood zoals hij altijd deed en door goddelijke interventie spatte het glas met de vergiftigde wijn uit elkaar.

[foto scene wijn]

Om 12 uur sluit het klooster en kunnen de monniken aan de lunch. Wij kijken nog even bij de begraafplaats waar de monniken liggen begraven en bij de grot (tegenwoordig een kapel) waar Benedictus jaren als kluizenaar doorbracht. Daarna is het tijd om verder te gaan maar niet alvorens een cafe gedronken te hebben.

De lunch nuttigen we in Buonconvento, een leuk, nog volledig ommuurd plaatsje aan de via Cassia. De slechtste lunch die we deze vakantie gehad hebben, ik noem de naam van het restaurant, Le Antiche Mura, alleen om er voor te waken dat we er nog eens terecht komen.

In het zonnetje rijden we via binnenwegen richting de abdij van San Galgano. Helaas trekt de lucht ongeveer een kwartier voor we daar aankomen helemaal dicht en op het moment dat we naar de abdij toe lopen gaat de hemelpoort open en komt er een enorme hoeveelheid water naar beneden. Wat onhandig als je een abdij gaat bezoeken waar geen dak meer op zit. Bovendien blijkt dat de abdij een uurtje (ja, dat kennen we hier in Italië, dat kan je dan al snel verdubbelen) gesloten is vanwege een bruiloft (matrimonio).

Volgens mij is het geen goed voorteken als de regen met bakken de lucht uit komt als je gaat trouwen in een abdij zonder dak. Daar heb je geen Etruskische of Romeinse  toekomst voorspellers voor nodig. Als ik het bruidspaar was zou ik er dus nog maar eens heel goed over nadenken.

Omdat het er niet naar uitziet dat het weer gaat opklaren rijden we maar terug naar Montecchio, via Casole in Chianti. Als we net voorbij Volterra zijn komt de zon er toch weer doorheen. Het lijkt wel of het landschap zachtjes wordt gestreeld door het zonlicht. Het ziet er prachtig uit met de herfsttinten, het goudgele licht dat over het landschap valt tussen de wolken door en dat schitterende lange schaduwen werpt. Heel anders dan in de zomermaanden als het felle zonlicht de aarde schroeit en gras en graan geel kleurt.

Na de uitgebreide lunches en diners van de afgelopen dagen besluiten we maar gewoon thuis te eten, met een licht kalfsschnitseltje dat door de slager ter plekke met de snijmachine wordt afgesneden, lekker met een beetje Marsala en met aardappeltjes met rozemarijn en knoflook uit de oven.

Het recept voor de aardappeltjes uit de oven is eenvoudig: 

aardappels schillen, in blokjes snijden en 10 minuten koken. Oven voorverwarmen. Ovenschaal invetten met olijfolie (ze moeten er niet in koken, net voldoende om niet aan te bakken) en aardappelen erin doen, (flink wat) knoflook tenen grof hakken, rozemarijn van takjes halen en met de knoflook over de aardappelen verdelen. Grof zeezout erover en minimaal 35 minuten in de oven tot de aardappels gaar en mooi bruin zijn.

Morgen maar weer eens een stukje wandelen, omdat het morgen zondag is hoort daar natuurlijk wel een pranzo di domenica (zondagslunch) bij. Robert, onze Ierse buurman heeft ons een restaurant aanbevolen. Het is nu een ruim jaar open maar wij zijn er door omstandigheden niet geweest. Het zal wel druk zijn op zondag dus we besluiten om maar even te reserveren. Paul zoekt het nummer op op zijn telefoon en ik bel op om vlotjes in mijn beste Italiaans een reservering te maken. genaar van het restaurant is goed te verstaan en de reservering is zo gedaan, morgen voor de zondagslunch. Paul is onder de indruk van het menu en van de professionele website van het restaurant: het ziet er goed uit en hij verheugt zich dus al weer op de lunch. Als je wilt weten hoe dat afloopt moet je wachten tot de blog van morgen...